Nowe metody badania stabilności finansowej sektora bankowego
projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (grant OPUS 2012/07/B/HS4/00361) przeprowadzony w latach 2013-2015
Badania przeprowadzone w ramach projektu:
Zbudowanie teoretycznego modelu ekonomicznego, który objaśnia zmiany wielkości kredytów zagrożonych, tzn. kredytów niespłaconych w terminie, w portfelu kredytowym banku:
Hipoteza badawcza: zaproponowany model portfela kredytowego pozwala konstruować wskaźniki stabilności finansowej banków odporne na zmiany koniunktury na rynku kredytowym.
Measuring non-performing loans during (and after) credit booms, Central Euorpean Journal of Economic Modelling and Econometrics 5, 2013, 163 - 183
program komputerowy do konstrukcji indeksu kredytów zagrożonych odpornego na boomy kredytowe
Using non-performing loan rates to compute loan default rates: Evidence from European banking sectors, praca złożona do recenzji w czasopiśmie Econometric Research in Finance.
Badanie interakcji między zmianami kursu walutowego i stóp procentowych w gospodarkach wschodzących i ich łącznego wpływu na zdolność kredytobiorców do spłacania kredytów walutowych:
Hipoteza badawcza: w czasach pogorszenia globalnej koniunktury gospodarczej zmiany kursu walutowego zachodzą często w odwrotnym kierunku niż zmiany stóp procentowych, co istotnie wpływa na zdolność klientów banków w Polsce i w gospodarkach wschodzących do spłaty kredytów walutowych.
Credit Risk of FX Loans in Poland. Debt service burden and the effect of neutralization of currency depreciation by foreign interest rates, Central Euorpean Journal of Economic Modelling and Econometrics (w druku)
Zastosowanie modeli przełącznikowych Markowa do analizy jakości poszczególnych klas kredytów w banku:
Hipoteza badawcza: zastosowana nowa matematyczna metoda wyliczania czasu przeklasyfikowania pojedynczego kredytu do grupy kredytów straconych umożliwia skonstruowanie precyzyjnych miar stabilności finansowej banku.
Measuring expected time to default under stress conditions for corporate loans, praca złożona do recenzji w czasopiśmie z "listy filadelfijskiej".
program komputerowy do szacowania macierzy prawdopodobieństwa przejścia między stanami dla pojedynczych kredytów w portfelu banku.
Opis projektu
Projekt ten stanowi kontynuację i połączenie badań
Dobromiła Serwy i Zuzanny Wośko na temat kryzysów bankowych i niestabilności
systemu finansowego w Polsce i na świecie (por. lista publikacji kierownika
badania i głównego wykonawcy), oraz badań Mariusza Górajskiego na temat analizy
i zastosowań matematycznych modeli przełącznikowych Markowa. Celem projektu jest
przedstawienie nowych metod analizy stabilności systemu finansowego w Polsce i
na świecie. Najważniejszym elementem systemów finansowych w większości krajów na
świecie jest sektor bankowy (tzn. nawet tam, gdzie wyjątkowo dobrze rozwinięte
są rynki finansowe) i to potencjalne kryzysy bankowe stanowią poważne wyzwanie
dla władz gospodarczych w wielu krajach. Dlatego w projekcie koncentrujemy uwagę
na metodach badania stabilności finansowej banków.
W małej, otwartej gospodarce banki są szczególnie wrażliwe na otoczenie
zewnętrzne, między innymi na sytuację w gospodarce krajowej i w gospodarce
światowej. Impulsy zewnętrzne wpływające na kondycję portfela kredytowego banków
zależą też w dużej części od specyfiki samego sektora bankowego, na przykład od
aktualnie prowadzonej przez banki polityki kredytowej. Ponoszenie ryzyka
kredytowego i rynkowego jest istotnym elementem działalności bankowej.
Interesujące i ważne jest zatem badanie jak czynniki zewnętrzne i własna
polityka banków wpływają na ich sytuację finansową. Potrzebne są odpowiednie
metody służące do analizy stabilności finansowej w sektorze bankowym.
Projekt został podzielony na trzy części, będące oddzielnymi badaniami
teoretycznymi i empirycznymi na temat sposobów oceny wpływu koniunktury
gospodarczej i oddziaływania rynków finansowych na sytuację finansową sektora
bankowego.
Pierwsze badanie dotyczy budowania modelu ekonomicznego, który wyjaśnia zmiany
wielkości kredytów zagrożonych (tzn. kredytów niespłaconych w terminie) w
portfelu kredytowym banku. W okresach boomów kredytowych wielkość kredytów
zagrożonych rośnie, co może wpływać negatywnie na stabilność finansową banków
nieostrożnie udzielających kredyty. Jednocześnie w okresach wzmożonej akcji
kredytowej relacja kredytów zagrożonych w odniesieniu do kredytów ogółem maleje,
co sprawia wrażenie, że sytuacja finansowa banku poprawia się. Po okresie boomu
przychodzi stagnacja na rynku kredytowym oraz w gospodarce realnej, a wielkość
kredytów zagrożonych w relacji do reszty kredytów szybko rośnie. Model portfela
kredytowego banku pozwala nam stworzyć indeks jakości portfela kredytowego,
który jest odporny na zmiany tempa akcji kredytowej. Taki indeks wymaga jednak
wprowadzenia wielu założeń dotyczących funkcjonowania rynku kredytowego (np.
średnich terminów spłaty nowych kredytów zaciągniętych przez klientów banku).
Potencjalny ekonomista chcący wykorzystać ten indeks w swoich analizach zwykle
nie będzie miał odpowiedniego zasobu informacji by móc dokładnie sprecyzować
parametry indeksu odpornego na boomy kredytowe. Dlatego kolejnym krokiem będzie
przeprowadzenie symulacji Monte Carlo, które pozwolą czy nowa miara jakości
kredytów istotnie zależy od nieobserwowalnych wartości parametrów.
Hipoteza badawcza jest następująca: zaproponowany teoretyczny model portfela
kredytowego pozwala konstruować wskaźniki stabilności finansowej banków odporne
na zmiany koniunktury na rynku kredytowym.
Drugie badanie dotyczy badania interakcji między zmianami kursu walutowego i
stóp procentowych w gospodarkach wschodzących i ich łącznego wpływu na zdolność
kredytobiorców do spłacania kredytów walutowych. W czasach recesji gospodarczej
na świecie rośnie awersja do ryzyka inwestorów w krajach rozwiniętych, co
powoduje jednoczesny odpływ kapitału z rynków wschodzących i obniżanie stóp
procentowych na rynkach rozwiniętych. Sytuacja na międzynarodowych rynkach
walutowych wpływa bezpośrednio na ryzyko ponoszone przez banki poprzez
oddziaływanie na wartość i jakość kredytów walutowych, oraz poprzez wpływ na
„terms of trade” polskich przedsiębiorstw. Zagraniczne stopy procentowe
oddziałują z kolei na koszty kredytów zaciągniętych w obcych walutach (np.
kredytów mieszkaniowych). Do innych ważnych zewnętrznych czynników ryzyka banków
w Polsce i w innych europejskich gospodarkach wschodzących należą: sytuacja
gospodarcza w strefie euro, sytuacja finansowa polskich przedsiębiorstw,
sytuacja na rynku pracy i kondycja gospodarstw domowych w Polsce. Banki
zaangażowane w kredytowanie w walucie obcej pośrednio narażone są na ryzyko
walutowe jako komponent ryzyka kredytowego, ponieważ kredytobiorcy zarabiają
zwykle w walucie krajowej i nie są zabezpieczeni przed ryzykiem walutowym. W
przypadku deprecjacji waluty krajowej wartość pozostałego do spłaty kredytu
rośnie. Rośnie też relacja wielkości kredytu do wartości zabezpieczenia, a także
suma strumienia płatności odsetek. Pogarsza się zatem zdolność kredytobiorców
do spłaty zadłużenia. Może to prowadzić do wzrostu liczby kredytów straconych,
wzrostu wielkości odpisów z tytułu kredytów ze stwierdzoną utratą wartości i
pogarszania wyniku banku. W krajach, w których obowiązuje reżim płynnego kursu
walutowego, wpływ deprecjacji lokalnej waluty może być jednak ograniczony jeśli
będzie mu towarzyszył spadek zagranicznych stóp procentowych. Istnieją
przesłanki, aby sądzić, iż w czasach globalizacji i wzajemnych zależności między
rynkami finansowymi, światowa recesja wzmaga awersję do ryzyka inwestorów
względem krajów rozwijających się. Płynne kursy walutowe krajów rozwijających
się osłabiają się. Jednocześnie w okresach światowej recesji władze monetarne
krajów rozwiniętych dokonują często obniżek stóp procentowych.
Hipoteza badawcza dla tego badania jest następująca: w czasach pogorszenia
globalnej koniunktury gospodarczej zmiany kursu walutowego zachodzą często w
odwrotnym kierunku niż zmiany stóp procentowych, co istotnie wpływa na zdolność
klientów banków w Polsce i w gospodarkach wschodzących do spłaty kredytów
walutowych. Rezultaty badania powinny ułatwić kalkulację ryzyka kredytowego dla
kredytów w walucie obcej, czyli problemu dotykającego niektóre kraje rozwijające
się (szczególnie w Europie Południowej i Wschodniej). Metoda może być
wykorzystywana w badaniach stabilności sektora bankowego w bankach centralnych i
organach nadzorczych.
Trzecie badanie dotyczy zastosowania modeli przełącznikowych Markowa do analizy
jakości poszczególnych klas kredytów w banku. W standardowych metodach oceny
ratingowej kredytobiorców (zwykle przedsiębiorstw) każdy kredyt przypisuje się
do odpowiedniej klasy, świadczącej o potencjalnym ryzyku niespłacenia kredytu
przez kredytobiorcę. Klasom tym nadawane są często oznaczenia AAA, AA, …, BBB,
BB, …, D , gdzie pierwsza klasa (AAA) oznacza grupę kredytów z najmniejszym
ryzykiem niespłacenia, natomiast ostatnia klasa (D) oznacza grupę kredytów
straconych. Kredyty stracone nie zostaną spłacone przez kredytobiorców i
generują straty finansowe w bankach.
Często przyjmuje się w literaturze dotyczącej wyceny ryzyka kredytowego, że
kredyty mogą zmieniać klasy w zależności od rozwoju sytuacji finansowej
kredytobiorców. Zmiany klas mogą być objaśniane przy pomocy modeli
przełącznikowych Markowa, w których zakłada się prawdopodobieństwa przejścia
kredytów między poszczególnymi klasami. Analiza takich modeli wymaga stosowania
odpowiednich metod obliczeniowych. W modelach oceny ryzyka kredytowego często
ważną rolę odgrywa klasa kredytów niespłacalnych , oznaczanych przez D
(bankructwo klienta). Standardowe metody pozwalają wyznaczyć prawdopodobieństwa
przeniesienia kredytu do tej klasy, oraz przeciętny czas dojścia do stanu
niewypłacalności kredytobiorcy. W tym badaniu zostanie wykorzystana nowa metoda,
która pozwala ponadto wyliczyć rozkłady czasów dojścia do stanu bankructwa
klientów banku. W badaniu zostaną zaproponowane miary jakości portfela
kredytowego oraz miary ryzyka kredytowego, które wykorzystują informację o
rozkładach potencjalnych czasów przeklasyfikowania kredytów do klasy kredytów
straconych. Dłuższe czasy dojścia do stanu bankructwa dla danej klasy kredytów
oznaczają, że kredyty te są relatywnie bardziej bezpieczne niż kredyty z
krótszymi czasami dojścia do klasy D.
Hipoteza badawcza jest następująca: zastosowana nowa matematyczna metoda
wyliczania czasu przeklasyfikowania pojedynczego kredytu do grupy kredytów
straconych umożliwia skonstruowanie precyzyjnych miar stabilności finansowej
banku.